Αναδημοσίευση από το http://www.journalism.gr
Ο ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ στα ελληνικά ειδησεογραφικά portals μοιάζει σαν πιτσιρίκι που ενοχλεί τους γύρω του, χωρίς απαραίτητα να έχει έναν καλό λόγο κάθε φορά. Άλλοτε «φοβάται» και άλλοτε «εκνευρίζεται», συχνά-πυκνά μάλιστα θέλει να περνάει το δικό του· ενίοτε είναι και εξαιρετικά «συζητήσιμο». Το journalism.gr μιλά, μεταξύ άλλων, με τον Τάκη Καμπύλη, τον Κώστα Γιαννακίδη και τον Ανδρέα Παναγόπουλο για το διαδικτυακό «ραντεβού» εκδοτών, δημοσιογράφων και πολιτών. Αν κάτι τέτοιο υπάρχει. Ή αν πρόκειται να γίνει τελικά…
Του Χρήστου Σύλλα ( syllas@journalism.gr)
Όταν «εκεί έξω» τα παραδοσιακά media κάνουν απόπειρες να ξαναγράψουν το editorial με τη συμμετοχή των χρηστών και η συζήτηση γύρω από την ένταξη της ματιάς των πολιτών στην παραδοσιακή δημοσιογραφία παίρνει διάφορες μορφές, με κάποιον τρόπο δηλαδή εξελίσσεται, στην Ελλάδα παραμένουμε «θεατές» των εξελίξεων. Οι ελληνικές εφημερίδες, παρά τη «βρεφική» περίοδο που διανύουν στο σχετικό ζήτημα (και παρά την κατάρρευση τους για την οποία είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνες) προσπαθούν να «ανοίξουν» την ύλη τους σ' αυτό που αποκαλείται -ορθά ή μη, είναι «άλλο καπέλο»- ελληνική διαδικτυακή κοινότητα.
Μολονότι η εικόνα του σχολιασμού συχνά αποπνέει επιθετικότητα και εν πολλοίς χαρακτηρίζεται από κείμενα προσωπικής επίδειξης ή υπεροχής, υπάρχουν παρεμβάσεις - «διαμάντια» τις οποίες εκδότες και δημοσιογράφοι οφείλουν, ιδανικά, να αξιοποιήσουν· με «ευήκοα ώτα», υπομονή και απαντήσεις. Μαθαίνουμε πως όταν το πρώτο σχόλιο έχει τεκμήρια, συλλογισμούς και γίνεται με ήπιο τρόπο, τότε τα επόμενα ενισχύουν τον διάλογο με ακόμη μεγαλύτερη ποιότητα.
Ωστόσο, η προβληματική του θέματος μοιάζει να κατατρέχεται από γνωστά σύνδρομα που έχουν καταντήσει κουραστικά, δείγματα συντηρητισμού. Συνήθως, μια κουλτούρα online διαλόγου δεν μπορεί να είναι εφικτή αν πρώτα απ' όλα ο «offline» κόσμος δεν συγκροτήσει πολιτική αντίληψη και σοβαρότητα. Δεν είναι κι εύκολο. Mετεμφυλιακά σύνδρομα, η ψυχαναγκαστική «τραμπάλα» στον άξονα δεξιάς-αριστεράς, επαρχιωτισμός που υπερασπίζεται το «σπιτικό μας» και τα «πιστεύω» του και στην αντίπερα όχθη η οικειοποίηση του δημόσιου χώρου μέχρι το σημείο της αυθαιρεσίας. Αυτά. Και άλλα πολλά.
Συλλογική η ευθύνη
«Ο Τύπος, εκδότες και δημοσιογράφοι έχουν (-ουμε) αναμφίβολα μεγάλες ευθύνες», λέει ο δημοσιογράφος Τάκης Καμπύλης. «Είτε γιατί εγκλωβιστήκαμε στην κόντρα με την τηλεόραση υποτιμώντας τις δυνατότητες του Ιντερνετ είτε διότι, ακόμη και όταν το αντιληφθήκαμε, δεν προχωρήσαμε στην αλλαγή δομών στη διαδικασία που λέγεται παραγωγή και διακίνηση πληροφορίας. Μάλλον τα σάιτ των ΜΜΕ απηχούν με ελάχιστες εξαιρέσεις τη ράθυμη έως φοβική σχέση με το αντικείμενο», εξηγεί. Σε μια χώρα όπου ακόμα κυριαρχούν οι εφημερίδες «γνώμης», με το δικό τους ιδεολογικό στίγμα και τους «πιστούς» αναγνώστες τους, ο διάλογος μοιάζει να είναι μια μικρή «επανάσταση», αναγκαία τώρα, όσο ποτέ άλλοτε. «Να γράψεις ότι σ' αυτό επίπεδο υπάρχει μια εκμετάλλευση των χρηστών-αναγνωστών», επιμένει από την άλλη άκρη της γραμμής ο δημοσιογράφος Κώστας Γιαννακίδης (protagon.gr, Athens Voice). «Δεν πρέπει να ξεχνάμε την οικονομική διάσταση του ζητήματος. Οι αναγνώστες είναι την ίδια στιγμή 'πελάτες', αλλά και κατασκευαστές περιεχομένου. Ουσιαστικά με τα σχόλια τους παράγουν περιεχόμενο το οποίο προσελκύει και άλλους αναγνώστες και πάει λέγοντας. Έτσι αυξάνεται η επισκεψιμότητα, τα pageviews κλπ», εξηγεί.
Αναμφίβολα, αυτή είναι η κυρίαρχη λογική των παραδοσιακών μέσων. Ωραία, αλλά με ποιο τίμημα; «Ενδεχομένως να υπάρχει η διάθεση από αρκετούς δικτυακούς τόπους που θέλουν να ανοίξουν διάλογο», σχολιάζει o Τάσος Οικονόμου, αρχισυντάκτης του kathimerini.gr. Αμέσως όμως διευκρινίζει: «Για να γίνει κάτι τέτοιο στη σωστή βάση, χρειάζεται, μεταξύ άλλων, να δημιουργηθούν moderators ως επαγγελματίες που εργάζονται επί τούτου στα portals. Στο Ιντερνετ, τα 'παλιά' Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης μετατρέπονται σε Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας αφού εντάσσουν την οπτική των πολιτών. Όποιος δεν το αντιληφθεί, δεν θα είναι μέρος της 'συζήτησης' και θα χάσει το τρένο…».
Από τον Αύγουστο του 2008 για παράδειγμα τα «NΕΑ online» έχουν δημοσιεύσει πάνω από 320.000 σχόλια ενώ καθημερινά ξεπερνούν τα 1000. «Υπάρχει αξιοποίηση των σχολίων, τόσο από δημοσιογράφους, μεμονωμένα, όσο και από την εφημερίδα», λέει ο Δημήτρης Πεφάνης, υπεύθυνος της ψηφιακής έκδοσης στα «Νέα». «Πέρα από τα εναύσματα που μας δίνονται για να ξεκινήσουμε μια έρευνα, ενημερωνόμαστε για διάφορες κινητοποιήσεις που ξεκινούν από groups στο facebook ενώ επανερχόμαστε σε παλαιότερα ρεπορτάζ με μεγαλύτερη ανάλυση και περισσότερες λεπτομέρειες», συμπληρώνει.
Σχόλια: Όλοι έχουν από ένα
Ο Αντρέας Παναγόπουλος, δημοσιογράφος-συνεργάτης του portal της Ελευθεροτυπίας, Enet.gr και blogger μας μιλάει για το moderation (έλεγχος και διαχείριση σχολίων) και την εμπειρία του από τη συμπεριφορά των Ελλήνων χρηστών. «Πιστεύω στη διαχείριση των σχολίων, και ως blogger και ως δημοσιογράφος, ειδικά στην Ελλάδα. Αυτό που παρατηρούμε είναι ότι με την 'παραμικρή' είδηση ή θέμα που ενδέχεται να προκαλέσει πόλωση, οι χρήστες μπαίνουν κατά κύματα και χρησιμοποιούν ύβρεις. Δυστυχώς, είναι πολύ συνηθισμένες οι προσωπικές επιθέσεις και οι απαντήσεις χωρίς ήπιο λόγο, απαντήσεις εμποτισμένες με νοοτροπία καφενείου». Ο έκρυθμος χαρακτήρας όσων μπαίνουν στον κόπο να σχολιάσουν απαντάται συχνά. Και το κυριότερο: είναι μεταδοτικός. Πολλές φορές το αίμα «ανάβει», με τις προσωπικές αντιπαραθέσεις να πρωταγωνιστούν και την ουσία της συζήτησης να «κάνει φτερά». «Πολλές φορές έχει σημασία ακόμη και το πρώτο σχόλιο που 'ανεβαίνει'» μας πληροφορεί o Aριστείδης Αποστόλου, αρχισυντάκτης και αυτός στο kathimerini.gr. «Αν το σχόλιο διατηρεί κάποιο επίπεδο στην κουβέντα, τα επόμενα θα ακολουθήσουν στο ίδιο πνεύμα. Αν αντίθετα διακατέχεται από ειρωνεία ή εμπάθεια, τότε ο δείκτης της έντασης ενδέχεται να χτυπήσει 'κόκκινο'». Ακόμη και ο τρόπος που γράφει κάποιος παίζει σημαντικό ρόλο. «Φαίνεται ότι όποιος γράφει με ελληνικούς χαρακτήρες -δεν δημοσιεύουμε κείμενα με 'κεφαλαία' ούτε με 'greeklish'- έχει ασχοληθεί περισσότερο με το κείμενο που συντάσσει», προσθέτει ο Δ. Πεφάνης.
Ο Κώστας Γιαννακίδης βιώνει την εμπειρία των σχολίων στο protagon.gr (και παλιότερα στο Βήμα-fm), μέσω της σελίδας του στο facebook και μέσω των sms που λάμβανε στο στούντιο. Είναι σαφής: «Η αλήθεια είναι πως τα σχόλια στα sites είναι συνήθως πιο προσεγμένα αν και δεν κρύβω ότι στο ραδιόφωνο πολλές ατάκες που χρησιμοποιώ προέρχονται από το κοινό. Σε κάθε περίπτωση, νομίζω ότι είναι πολλοί εκείνοι που θεωρούν ότι έχουν το 'αλάθητο' και διεκδικούν την πατρότητα της 'σωστής' άποψης. Με κάποιον τρόπο μάλιστα 'θεωρούν' ότι θα έπρεπε να βρίσκονται στη θέση μου…».
«Ο σχολιασμός σχετίζεται άμεσα με τα κείμενα που προσφέρονται για σχολιασμό. Ωστόσο, και αυτό είναι σχετικό. Κείμενά μου που θεωρούσα παρεμβατικά, τυγχάνει να μην είχαν μεγάλης ανταπόκρισης», επισημαίνει ο Τάκης Καμπύλης και μας παραθέτει την άποψή του για τα όρια του σχολιασμού. «Προφανώς οι προσωπικές επιθέσεις τίθενται εκτός συζήτησης. Ούτως ή άλλως βέβαια πιστεύω σε μεγαλύτερες ανοχές. Τα γενικότερα όρια για το τι επιτρέπεται και τι όχι, είναι δυσδιάκριτα καθώς κρίνονται κατά περίσταση. Ένα κριτήριο είναι κατά πόσο ένα σχόλιο -ύφος, περιεχόμενο- είναι ανεκτό στο δημόσιο χώρο».
«Είμαι δημοσιογράφος παλαιάς κοπής»
Αν κάποιοι θα έπρεπε να χαίρονταν με την αμφίδρομη επικοινωνία που παρέχει το Ιντερνετ, αυτοί θα ήταν οι δημοσιογράφοι. Κάτι δεν πάει καλά όμως. Τον «παλιό καλό καιρό», οι συντάκτες του 'ελεύθερου' ρεπορτάζ ρωτούσαν τους διαπιστευμένους στα υπουργεία συναδέλφους τους και έγραφαν εν ριπή οφθαλμού εξαιρετικά κομμάτια, με αντίληψη, ζωντάνια και διεισδυτικότητα. Σήμερα, μολονότι το Ιντερνετ προσφέρει πολλαπλάσιες ματιές, οι δημοσιογράφοι δεν φαίνεται να αρπάζουν την ευκαιρία. Αντιθέτως. «Τι έγινε, με βρίζουν πάλι;», «Όχι, δεν θέλω να ανοίξετε τα άρθρα μου σε σχόλια. Εγώ είμαι 'παλαιάς κοπής' δημοσιογράφος…', είναι μερικές από τις χαρακτηριστικές ατάκες. Η έκθεση στους αναγνώστες είναι πιο άμεση από ποτέ και γι' αυτόν τον λόγο δημιουργεί ανασφάλειες και φοβικά σύνδρομα. Την ίδια στιγμή, βέβαια υπάρχουν και ορισμένοι ειλικρινείς: «Δεν θέλω ανοιχτό σχολιασμό επειδή δεν προλαβαίνω, δεν έχω τον χρόνο να τα κοιτάξω. Και οφείλω να το κάνω…».
«Η προσθήκη σχολίων κάτω από ένα άρθρο δημιουργεί νέα δεδομένα δεοντολογίας για εμάς. Πλέον, έχουμε ένα νέο κώδικα ηθικής που πρέπει να εξετάσουμε σοβαρά», μας λέει ο Κ. Γιαννακίδης. Την ίδια ευθύνη αισθάνεται και ο Τ. Καμπύλης, ο οποίος αναφέρει ότι ενίοτε ο διαδικτυακός διάλογος κάνει «παράσιτα». «Αντί να κάνουμε 'πάρτι' που επέστρεψε ο γραπτός λόγος, επαναπαυόμαστε σε μία μάλλον ψυχαναλυτικού τύπου σχέση με το αντικείμενο, ένα ντιβάνι όπου ο καθένας έχει τον χώρο του αλλά πολλοί δεν αναγνωρίζουν την ευθύνη που προϋποθέτει η δυνατότητα της δημόσιας έκφρασης».
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου