Ένα από τα πλέον κύρια χαρακτηριστικά των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, είναι και η εξάπλωση της “κουλτούρας” των ψευδωνύμων. Η ανωνυμία ή η χρήση ψευδωνύμου είναι πρακτική αποδεκτή στο χώρο του web, σε αντίθεση με το παρελθόν κατά το οποίο μόνο στην περίπτωση οργανώσεων όπως οι ανώνυμοι αλκοολικοί ήταν αποδεκτή η ανωνυμία1. Είναι δυνατόν να χτιστούν online σχέσεις εμπιστοσύνης, μεταξύ καθημερινών ανθρώπων, όχι μόνο ανταλάσσοντας πληροφορίες, αλλά προβαίνοντας και σε πράξεις καθημερινής ζωής, όπως το να συναλάσσονται με ψευδόνυμα για να αγοράσουν αγαθά, να φλερτάρουν ή και να λάβουν μέρος σε γκρουπ των ενδιαφερόντων τους.
Στο σκέλος της πληροφορίας και σε συνδυασμό με τις σχέσεις εμπιστοσύνης που μπορούν να χτιστούν online, “διεκδικεί” και το δικό της μερίδιο η προπαγάνδα, είτε στην πιο απλή της μορφή, εξυπηρετώντας εμπορικούς σκοπούς, είτε ακόμα με πιο πολύπλοκη διάσταση, όπως για να στρέψει το κοινό σε ειδικά ενδιαφέροντα κυβερνήσεων, κρατών και πολιτικών.

Μάλιστα, ειδικά για το τελευταίο, έρχονται στο φως της δημοσιότητας γεγονότα που αποδεικνύουν πως χώρες όπως οι ΗΠΑ, δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στον τομέα της προπαγάνδας στο διαδίκτυο και επενδύουν αστρονομικά ποσά για την ανάπτυξη προγραμμάτων που θα βοηθήσουν αυτόν τον σκοπό. Δημοσίευμα του Guardian2 τον Μάρτιο του 2011 έκανε λόγο για ανάπτυξη λογισμικού από τον στρατό των ΗΠΑ που θα χειραγωγεί συζητήσεις στο Internet και τα social media. Στόχος του λογισμικού είναι να βοηθά στην εξάπλωση της προπαγάνδας των ΗΠΑ με τη χρήση ψεύτικων online προσώπων. Ειδικότερα, μια εταιρεία από την Καλιφόρνια έχει υπογράψει συμβόλαιο με την USCENTCOM (US Central Command: το στρατιωτικό τμήμα των ΗΠΑ που επιβλέπει τις ένοπλες επιχειρήσεις της χώρας στη Μέση Ανατολή και την κεντρική Ασία) για να αναπτύξει αυτό που περιγράφεται ως «υπηρεσία διαχείρισης online περσόνας». Με τη μέθοδο αυτή, θα μπορεί να γίνεται έλεγχος σε 10 ξεχωριστές ταυτότητες χρηστών σε όλο τον κόσμο. οι ψευδείς online περσόνες -γνωστές στο χώρο των social media ως sock puppets (μαριονέτες)- θα μπορούσαν να ενθαρρύνουν και άλλες κυβερνήσεις, ιδιωτικές εταιρείες και μη κυβερνητικές οργανώσεις να κάνουν το ίδιο. Σύμφωνα με το δημοσίευμα του Guardian, το συμβόλαιο που υπέγραψε η Centcom λέει ότι η κάθε περσόνα πρέπει να έχει ένα πειστικό υπόβαθρο, δηλαδή βιογραφικό με λεπτομέρειες, ενώ την ίδια στιγμή θα πρέπει μέχρι 50 χρήστες – διαχειριστές να «λειτουργούν» το account χωρίς το «φόβο αποκάλυψης από εχθρούς με υψηλή τεχνογωνσία». Ο εκπρόσωπος της Centcom δήλωσε ότι αυτή η τεχνολογία υποστηρίζει απόρρητες δραστηριότητες blogging σε ξενόγλωσσα sites έτσι ώστε η Centcom «να μπορεί να αντιπαρατεθεί με την εξτρεμιστική και εχθρική προπαγάνδα κατά των ΗΠΑ». Σε περαιτέρω διευκρινίσεις η Centcom είπε ότι δεν στοχεύει σε κανένα site που βρίσκεται στις ΗΠΑ, είτε αγγλόγλωσσο είτε ξενόγλωσσο, και κυριότερα δεν στοχεύει στο Facebook ή το Twitter. Αυτό ωστόσο δεν θα ήταν άμεσα απαραίτητο, καθώς υπάρχουν πολλές τεχνικές προπαγάνδας που μπορούν να αναπτυχθούν στο διαδίκτυο και ειδικά εκεί όπου γίνονται συζητήσεις.
Οι προπαγανδιστές χρησιμοποιούν τα blogs, γιατί στο μέτρο της κλίμακάς τους, επιτρέπουν τη μέτρηση της κοινής γνώμης, αλλά και της επίδρασης σε αυτήν. Σε αντίθεση με τους δημοσιογράφους των παραδοσιακών μέσων, οι οποίοι φαίνεται ότι είναι μέρος του συστήματος, ο μπλόγκερ παρουσιάζεται ως κομμάτι του λαού, ιδιαίτερα επειδή μπορεί να παραμείνει ανώνυμος, εγείροντας πολλά ερωτήματα για την πραγματική του ιδιότητα.
Πολλές τεχνικές προπαγάνδας μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τα blogs.
Κατ' αρχήν η δημιουργία μπλογκ σχετικών με τα ενδιαφέροντα του προπαγανδιστή. Ορισμένες εταιρίες δημοσίων σχέσεων προτείνουν ήδη αυτή την υπηρεσία προσκαλώντας τους διαφημιστές να χρησιμοποιούν τα προσωπικά τους μπλογκς ή να δημιουργούν μπλογκς ειδικά για τις ανάγκες του πελάτη.
Δίνοντας την εντύπωση ότι η ιστοσελίδα – από το σχεδιασμό της ερασιτεχνική- δεν είναι επίσημη είτε θεσμική, το μπλογκ επιτρέπει να προσσεγίσει ένα κοινό συνήθως υποψιασμένο στην κλασσική επικοινωνία ή στα ΜΜΕ. Οι πολιτικοί κατάλαβαν το ενδιαφέρον του μπλογκ, καθώς πολλοί από αυτούς δημιούργησαν τη δική τους online εφημερίδα, δίνοντας στους αναγνώστες την εντύπωση της εικονικής εγγύτητας, αλλά επίσης και ότι ανταποκρίνονται στις ανάγκες της σύγχρονης εποχής, καθώς το μπλογκ αντιπροσωπεύει ένα εργαλείο προσβάσιμο από το κάθε άτομο, που συνιστούν όμως μια ολοένα και αυξανόμενη μερίδα του εκλεκτορικού σώματος, η οποία θα είναι και η πλειοψηφία στο άμεσο μέλλον.
Επιπλέον, τα μπλογκς έχουν την ιδιότητα να λαμβάνουν τα σχόλια από την πλευρά των αναγνωστών, αναφορικά με ένα θέμα, ή πάνω στο γενικό περιεχόμενο του μπλογκ. Η πλειοψηφία των μπλογκς έχει επίσης μια διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, η οποία επιτρέπει την επικοινωνία με τον συγγραφέα. Ο προπαγανδιστής, ειδικά σε περιόδους κρίσης, μπορεί να πλημμυρίσει αυτούς τους ιστότοπους της δημόσιας έκφρασης γνώμης με σχόλια σχετικά με την στρατηγική του, ιδιαίτερα τα “εχθρικά” μπλογκς. Ο προπαγανδιστής μπορεί να χρησιμοποιήσει διαφορετικά ονόματα για να πλημμυρίσει την ίδια συζήτηση, με ελαφρά τροποποιημένα κείμενα ώστε να δίνει την εντύπωση ότι ένα πλήθος ατόμων συμμερίζεται τις απόψεις του3.
Oι άνθρωποι είτε όταν παίρνουν οικονομικές αποφάσεις στο χρηματιστήριο, είτε όταν ανησυχούν για την τρομοκρατία, είναι πιθανό να επηρρεάζεται η σκέψη τους, από το τι σκέφτονται οι άλλοι. Σύμφωνα με μελέτη του περιοδικού “Journal of Personality and Social Psychology” που δημοσιεύτηκε από την Ένωση Αμερικανών Ψυχολόγων η επαναλαμβανόμενη έκθεση ενός ατόμου σε μια συγκεκριμένη οπτική πλευρά, μπορεί να έχει την ίδια επηρροή με την έκθεση στη γνώμη πολλών ανθρώπων. Το εύρημα4 της έρευνας δείχνει ότι όσο πιο πολύ εκτεθεί κάποιος σε μια συγκεκριμένη γνώμη, αυξάνεται η αίσθησή του και σε περισμένες περιπτώσεις αποκτά την ψευδαίσθηση ότι η γνώμη στην οποία εκτέθηκε είναι η πλέον διαδεδομένη, από ό,τι συμβαίνει στην πραγματικότητα.
Μια άλλη μέθοδος με ευρεία διάδοση, είναι η χρήση προγραμμάτων “Bots” για την διάδοση σχολίων. Ορισμένα media, όπως το News Corporation που έχει το κανάλι Fox News με συνεχή ενημέρωση, χρησιμοποιούν εξίσου το χώρο που είναι αποκλειστικά από σχόλια, ανάμεσα στις ειδήσεις, προκειμένου να αυξήσουν το αναγνωστικό τους κοινό στο web. Για τον λόγο αυτό χρησιμοποιούν ειδικά “bots”, δηλαδή προγράμματα πληροφορικής, τα οποία εντοπίζουν τα μπλογκς μεγάλης κλυκλοφορίας και αφήνουν αυτόματα σχόλια.
Το μπλογκ είναι λοιπόν μια ουσιαστική πτυχή επικοινωνίας, η οποία επιτρέπει τη συμμετοχή του αναγνώστη, καθώς αυτός επιστρέφει συχνά για να δει τα νέα του μπλογκ καθώς και τα γραπτά σχόλια από τους άλλους αναγνώστες. Αφού οι συζητήσεις γίνονται μέσω σχολίων ο προπαγανδιστής μπορεί να εφαρμόσει έξυπνη λογοκρισία, διαγράφοντας, κι αλλάζοντας όπως θέλει τις υποσημειώσεις. Επιτυγχάνει επίσης ένα χώρο φαινομενικά ελεύθερο, ανάλλογο των συζητήσεων στα τα φόρουμ ή τα chat rooms, κατευθύνοντας πλήρως τη συζήτηση5.
Τέλος ένα ακόμα ευρέως διαδεδομένο πεδίο online προπαγάνδας είναι τα games. Τα διαδραστικά αυτά παιχνίδια, μοιάζουν συχνά με σενάρια της βιομηχανίας του θεάματος, και κυρίως των ταινιών του Χόλιγουντ. Στόχος τους συχνά είναι να γίνει κάποιος ήρωας παίζοντας σενάρια καταπολέμησης της τρομοκρατίας, ή εμπλοκή σε πολέμους που γίνονται από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους της. Χαρακτηριστικότερο όλων αυτών των παιχνιδιών ήταν το America's Army που κυκλοφόρησε το 2002 και αναπτύχθηκε εξ' ολοκλήρου από τον αμερικανινό στρατό, ο οποίος επένδυσε στο συγκεκριμένο παιχνίδι επτά εκατομμύρια δολλάρια, προκειμένου να βελτιώσει την εικόνα του και να προσελκύσει νέους να καταταγούν.
Τις τελευταίες μέρες δημοσιεύματα στον διεθνή Τύπο, φέρουν τη CIA να παράγει ανάλογα παιχνίδια, ενόψει της κρίσης με το Ιράν6. Ωστόσο, στον “χορό” των παιχνιδιών για προπαγανδιστικούς σκοπούς μπαίνουν και οι οργανώσεις τύπου Hezbollah, η οποία εξέδωσε στο Λίβανο game με τον τίτλο “Special Force7”, απευθυνόμενη κυρίως στον τοπικό πληθυσμό. Τα games αν αρχικά στόχευαν κυρίως να επηρρεάσουν τις συνειδήσεις παιδιών και εφήβων8, εντούτοις πλέον απευθύνονται στο ευρύ κοινό, ανεξαρτήτως ηλικίας.
Όσον αφορά στον ρόλο των μεγάλων ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης, σε σχέση με την προπαγάνδα, θα χρησιμοποιήσουμε το “μια εικόνα χίλιες λέξεις”, επιλέγοντας μερικές από τις χαρακτηριστικές εικόνες οι οποίες αναφέρονται στη στενή αυτή σχέση.



Ιωάννα Ηλιάδη

1Thomas Rid & Marc Hecker “War 2.0 – Irregular Warfare in the Information Age”, Praeger Security International (2009)
2 Revealed: US spy operation that manipulates social media. Military's 'sock puppet' software creates fake online identities to spread pro-American propaganda - http://www.guardian.co.uk/technology/2011/mar/17/us-spy-operation-social-networks
3Étienne Augé « Petit traité de propagande » De Boeck (2007)
4 “People Often Think An Opinion Heard Repeatedly From The Same Person Is Actually A Popular Opinion”, Journal of Personality and Social Psychology, published by the American Psychological Association (APA) (2007) http://www.sciencedaily.com/releases/2007/05/070520183447.htm
5Étienne Augé « Petit traité de propagande » De Boeck (2007)
6 La CIA produit-elle des jeux vidéo de propagande? Slate.fr http://www.slate.fr/story/48625/jeux-video-propagande-cia

0 σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

 
Toggle Footer